Na płycie rynku zebrali się: przedstawiciele władz samorządowych Powiatu Wielickiego: Roman Ptak, starostwa i Ewa Ptasznik v-ce starosta, członek KPW; Gminy Wieliczka: zastępca burmistrz ds. społecznych Lucjan Rowiński, radni Rady Miejskiej w Wieliczce: Tadeusz Luraniec, Robert Skowronek, Grażyna Szwed, Adrian Palonek, pracownice Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka: Anita Tracz, Anna Kubla, Elena Burkowska, dyrektor Mediateki - Biblioteki Miejskiej w Wieliczce Beata Chorobik, dyrektor Wielickiego Centrum Kultury Wirginia Wilk-Kowalska i pracownicy, członkowie Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”(KPW): prezes Zarządu Jadwiga Duda, skarbnik Anna Kisiel, sekretarz Hanna Kozioł i przewodnicząca Gminnej Rady Seniorów w Wieliczce, członek Justyna Twardosz, członkowie: Halina i Marian Dylągowie, Andrzej Klimczyk, Jan Matzke, Ewa Lelek, Halina Pracuch, Marian Sipióra, z wydawnictwa Żyznowski: Anna Krzeczkowska-Ślusarczyk, Małgorzata Międzobrodzka, autorka książki „Żydzi w Wieliczce „Opowieść dokumentalna” (Siercza 2022 r.), Elżbieta Polańczyk -Moskal z Dobczyc, autorka książki „Świece zgasiła wojna. Historia społeczności żydowskiej w Dobczycach” i Shimon Milner, syn Shmoela Milnera, który ocalał z pociągu wiozącego Żydów z Wieliczki do Bełżca 27.08.1942 r. Wypchnięty z pociągu przez dziadka -przeżył wojnę, zamieszkał w Izraelu, założył rodzinę. Panu Shimonowi towarzyszył tłumacz języka angielskiego Pan Artur. O nagłośnienie uroczystości zatroszczył się Jacek Tokarczyk. Przed rozpoczęciem uroczystości na skrzypcach grała Anna Korczyńska. Była też jej mama Agnieszka z wnuczkiem. Uroczystość prowadził Lucjan Rówiński, który przywitał zebranych. Następnie przeczytał list do mieszkańców:
„Drodzy Mieszkańcy, 82 lata temu, w czasie II wojny światowej, Wieliczka straciła znaczącą część swojej społeczności – społeczność żydowską, która przez wieki współtworzyła nasze miasto, wzbogacała jego kulturę, tradycje i codzienne życie. Dziś wspominamy tych, którzy zostali brutalnie wyrwani z naszych serc i z ziemi, którą wspólnie zamieszkiwaliśmy. Okrutna eksterminacja, której celem była eliminacja całej społeczności, pozostawiła niezatarte piętno na naszej historii. Pamiętamy o tych, którzy zginęli i o tych, którzy cierpieli, ale nie zapominamy także o tych, którzy odważyli się pomóc, ryzykując własnym życiem, aby ratować swoich żydowskich sąsiadów. Dziś, w rocznicę tych bolesnych wydarzeń, składamy hołd wszystkim ofiarom. Ich losy są dla nas przestrogą, jak łatwo nienawiść i nietolerancja mogą prowadzić do katastrofalnych skutków. Wspominamy także ocalonych, którzy mimo nieopisanych cierpień, znaleźli w sobie siłę, by przetrwać i przekazywać światu swoje świadectwo. Nasze zadanie jako współczesnych mieszkańców tego miasta, jest jasne. Musimy pielęgnować pamięć o tych tragicznych wydarzeniach, aby przyszłe pokolenia mogły zrozumieć, jakie znaczenie ma szacunek dla każdego człowieka, niezależnie od jego pochodzenia, wyznania czy przekonań. Nasze miasto ma obowiązek być miejscem, gdzie każdy czuje się bezpieczny i akceptowany. Chcemy podziękować wszystkim, którzy angażują się w zachowanie pamięci o żydowskiej społeczności Wieliczki. Dziękujemy historykom, nauczycielom, organizacjom społecznym i wszystkim mieszkańcom, którzy dbają o to, by historia ta była żywa w naszych sercach i umysłach. Szczególne podziękowania kierujemy do tych, którzy pracują nad zachowaniem miejsc pamięci, takich jak cmentarz żydowski, synagoga czy tablice pamiątkowe. Pamiętajmy, że miasto bez pamięci to miasto bez duszy.”
Przybyły z Izraela Shimon Milner, przypomniał w języku angielskim historię ojca Schmuela, który 27.08.1942 r. jako 16. letni chłopiec ocalał z transportu do Bełżca. (Wspomnienie ocalałego Shmoela Milnera publikuje w swojej książce Elżbieta Polańczyk-Moskal) Jego wypowiedź przetłumaczył nas język polski Pan Artur. Następnie przed tablicą na kamienicy przy Rynku Górnym 7 o treści: „27 SIERPNIA 1942 ROKU Z ROZKAZU OKUPANTÓW NIEMIECKICH ŻYDZI Z WIELICZKI I OKOLICZNYCH MIEJSCOWOŚCI ZGROMADZENI WCZEŚNIEJ W MIEŚCIE STAWILI SIĘ NA ŁĄCE W POBLISKICH BOGUCICACH. PRZYBYŁO OKOŁO DZIESIĘĆ TYSIĘCY OSÓB. PONAD TYSIĄC STARYCH I CHORYCH ROZSTRZELANO W PUSZCZY NIEPOŁOMICKIEJ. KILKASET ZDOLNYCH DO PRACY WYWIEZIONO DO OBOZÓW. POZOSTALI ZGINĘLI W KOMORACH GAZOWYCH W BAŁŻCU. CI, KTÓRZY NIE PRZYBYLI NA ROZKAZ, BYLI ZAMORDOWANI W WIELICZCE I GRABÓWKACH. Z WIELICKIEJ SPOŁECZNOŚCI ŻYDOWSKIEJ OCALELI TYLKO NIELICZNI. W 70. ROCZNICĘ TYCH WYDARZEŃ - WIELICZANIE 27 SIERPNIA 2012 R.” - delegacje złożyły zapalone znicze i kwiaty.
Kolejno dwoma busami Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka udano się na cmentarz żydowski. Przed pomnikiem Shimon Milner, modlił się za zmarłych i zamordowanych Żydów tu spoczywających. Pozostali uczestnicy pod kierunkiem autorki niniejszego tekstu odmówili: „Ojcze Nasz…”, „Zdrowaś Mario…”, „Wieczne odpoczywanie…”. Delegacje zanosiły pod pomnik z napisem: „PAMIĘCI PONAD TYSIĄCA ŻYDÓW POLSKICH ZAMORDOWANYCH W WIELICZCE PRZEZ OPRAWCÓW HITLEROWSKICH W LATACH 1939-1942. ZAMORDOWANI ZOSTALI M. INNYMI: ELIASZ KICHLER, FELA KICHLER, NEUCHUMA KATZ, JAKUB ZELLNER, TEOFILIA ZELLNER, JÓZEF ZELLNER, MOJŻESZ ZELLNER, MALA ZELLNER, HIRSCH GOLDMAN, GOLDA GOLDMAN, JÓZEF SZNUR, LESERKIEWICZ.” - zapalone znicze i kamienie oddając hołd pomordowanym. Wykonano wspólne zdjęcie. (foto) Uroczystość zorganizował Burmistrz Miasta i Gminy Wieliczka Rafał Ślęczka. Zaproszona przez Burmistrza do współudziału w organizacji wydarzenia Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie nie wzięła udziału. Przebieg uroczystości fotografował dla UMiG Wieliczka Przemysław Sadowski, dla KPW: J. Duda, J. Twardosz, M. Sipióra.
Opracowała Jadwiga Duda