2.09. (poniedziałek) o godz.19.00-tej w Krakowie w kościele OO Kapucynów przy ul. Loretańskiej została odprawiona Msza Święta i uroczyste złożenie kwiatów pod tablicą o treści: „W HOŁDZIE ŻOŁNIERZOM I DZIAŁACZOM ZRZESZENIA WOLNOŚĆ I NIEZAWISŁOŚĆ KTÓRZY PODĄŻAJĄC SZLAKIEM ARMII KRAJOWEJ PODJĘLI WALKĘ O NIEPODLEGŁOŚĆ OJCZYZNY W LATACH SOWIECKIEGO I KOMUNISTYCZNEGO ZNIEWOLENIA”.
Tablicę ufundował w 2020 r. Krakowski Oddział Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) w 75. rocznicę powołania organizacji, kontynuującej tradycje Armii Krajowej, przeciwstawiającej się sowietyzacji Polski. Organizatorem uroczystości był Zarząd Obszaru Południowego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość" w Krakowie z prezes Małgorzatą Janiec. W uroczystości brał udział sztandar Koła Wieliczka Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej z przewodniczącym Koła i chorążym Stanisławem Dziedzicem i Jadwigą Dudą, prezes Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”. Przybocznymi do sztandary byli: Stanisława Juszczyk i Bogumił Gostkowski. W uroczystości uczestniczyła m.in. Jadwiga Martyna, córka śp. Józefa Ostafina zamordowanego 13.11.1947 przez UB. Głos zabrali: dr Michał Wenkler z IPN, Małgorzata Janiec, Irena Kopff.
Na stronie Zrzeszenia „WiN” czytamy: „2 września 1945 r. w Warszawie powołano Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”. Ścisłe kierownictwo organizacji tworzyli Jan Rzepecki „Ślusarczyk” (prezes), Janusz Bokszczanin (wiceprezes), Tadeusz Jachimek „Ninka” (sekretarz generalny), Antoni Sanojca „Skaleń”, Franciszek Niepokólczycki „Halny”, Jan Szczurek-Cergowski „Sławbor” i Józef Rybicki „Maciej”. W konspiracyjnej prasie opublikowano wkrótce, zredagowaną przez Rzepeckiego, „Deklarację Ideową WiN”. Organizacja przejęła dużą część dotychczasowych struktur podziemnych i szybko rozrosła się do około 20 tys. członków. Była formalnie niezależna od rządu londyńskiego, ale przekazywała na Zachód uzyskane materiały i analizy, dotyczące sytuacji politycznej, gospodarczej i militarnej w kraju opanowanym przez Związek Sowiecki i polskich komunistów. Głównym celem politycznym Zrzeszenia było doprowadzenie do wolnych wyborów (zagwarantowanych przez Wielką Trójkę w Jałcie) i przekazanie struktur organizacyjnych legalnym władzom RP na uchodźstwie. WiN z założenia miał być organizacją polityczną, a nie wojskową. Trudno jednak było w krótkim czasie zdemobilizować leśne oddziały. Ich masowe ujawnienie nie wchodziło w grę, ponieważ oznaczałoby dekonspirację większości lokalnych struktur konspiracyjnych, sieci łączności i kolportażu. Akcję demobilizacji niepodległościowych oddziałów partyzanckich prowadzono systematycznie od chwili powstania WiN-u.
Najbardziej zagrożonych aresztowaniami przerzucono na inne tereny. Po początkowych i krótkotrwałych sukcesach niepodległościowej konspiracji, NKWD – wspierana przez polskich komunistów z Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego – rozpoczęła skuteczne zwalczanie WiN-u. Informacje uzyskane dzięki akcji ujawnieniowej pozwoliły na szybką infiltrację powstających struktur polskiego podziemia. Już w listopadzie 1945 r. dokonano w Łodzi aresztowań wśród członków Zarządu Głównego Zrzeszenia. Podobny los podzielił następne składy Zarządy Główne WiN.
Opracowała i fotografowała Jadwiga Duda
