26. 02 (środa) 2025 r. odbyły się obchody 179. rocznicy Powstania Krakowskiego: o godz. 9.00-tej w Wieliczce przed tablicą ku pamięci Edwarda Dembowskiego, znajdującej się na ścianie frontowej
Starostwa Powiatowego (Pałacu Przychodzkich) przy Rynku Górnym 2. Tablicę umieszczono tu w 1985 r. Na niej napis: „EDWARDOWI DEMBOWSKIEMU I PATRIOTOM WIELICKIM, KTÓRZY W DNIU 24 LUTEGO 1846 R. OBWIEŚCILI LUDOWI ZGROMADZONEMU NA RYNKU NIEPODEGŁOŚĆ I RÓWNOŚĆ SPOŁECZNĄ SPOŁECZEŃSTWO MIASTA WIELICZKI, WIELICZKA 24 LUTEGO 1985 R.”
Zebranych przed tablicą przywitała pracownik Starostwa w Wieliczce Angelika Waszkiewicz, kierownik referatu promocji i współpracy z zagranicą, która uroczystość organizowała i prowadziła. Przed tablicą stała delegacja Powiatowego Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego (PCKZiU) ze sztandarem Zespołu Szkół Zawodowych im. E. Dembowskiego w Wieliczce (imię nadano w 1982 r.). (foto) Dariusz Tańcula, nauczyciel historii z PCKZiU w Wieliczce przedstawił historię Powstania Krakowskiego w 1846 r. Uczniowie: Wiktoria Grodowska z kl. 3 T i Patryk Kucharski z kl. 2 T recytowali wiersz Władysława Anczyca pt. „Emisariusz” o Edwardzie Dembowskim. Wiersz przedstawiła uczennica Maria Płatek z kl. 3T. Powstanie Krakowskie wybuchło z 20 na 21. 02. 1846 r. w Rzeczypospolitej Krakowskiej. Z 22 na 23. 02. w Krakowie ujawnił się Rząd Narodowy, który ogłosił „Manifest do Narodu Polskiego”, wzywający cały naród do powstania w celu wywalczenia niepodległej Polski. Austriacy nie chcąc dopuścić do wybuchu powstania narodowego w Galicji, wezwali chłopów do stawiania oporu powstańcom. W następstwie tego chłopi przystąpili do rozbrajania powstańców i ataku na dwory (rabacja). Na wieść o wybuchu powstania załoga austriacka wycofała się z Wieliczki. Na czele górników i mieszczan stanął Dyzma Chromy. Przybyły do Wieliczki Edward Dembowski, 24 lutego odczytał zebranym „Manifest...”, zachęcając mieszkańców do powstania. Miasto znalazło się w rękach powstańców, którzy 26. 02. starli się z wojskiem austriackim pod Gdowem, ponosząc klęskę. W tej walce zginęło 154 ochotników, a wśród nich wieliczanie. Wszyscy spoczywają w zbiorowej mogile na cmentarzu w Gdowie. Powstanie po 9 dniach zakończyło się klęskę, a jego konsekwencją była likwidacja autonomii Wolnego Miasta Krakowa i wcielenie 16.11.1846 r. go do Austrii. Zebrani zaśpiewali hymn narodowy „Jeszcze Polska nie zginęła” i minutą ciszy uczcili pamięć uczestników Powstania Krakowskiego. Następnie przed tablicą delegacje składały kwiaty: w imieniu Powiatu Wielickiego: starosta Roman Ptak, wicestarosta Ewa Ptasznik i radni: Edyta Trojańska-Urbaniak, Piotr Nowak, Karol Szybiński, delegacja Kopalni Soli „Wieliczka” na czele z przewodniczącym MK NSZZ „Solidarność” Adamem Gawlikiem, Gminy Wieliczka: Aneta Tracz, dyrektor Wydziału Promocji, Rozwoju i Komunikacji Społecznej UMIG Wieliczka i Kazimierz Hankus, komendant Straży Miejskiej, Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka: Agnieszka Prytek i Jakub Strynowicz, PCKZiU, Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”(KPW): prezes Jadwiga Duda, skarbnik Anna Kisiel, członek Zarządu Elżbieta Kawecka-Cebula, W uroczystości uczestniczyła klasa 2T z PCKZiU oraz liczna delegacja Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki” w składzie: Marta Borowiec, Stanisława Cygankiewicz, Jadwiga Duda, Halina i Marian Dylągowie, Elżbieta Kawecka-Cebula, Anna Kisiel, Ewa Lelek, Antoni Obrzud, Zofia Prochwicz, Marian Sipióra, Anna i Tadeusz Woźniakowie, Zbigniew Zając, Małgorzata Złomek. Na schodach prowadzących do Starostwa wykonano wspólne zdjęcie uczestników uroczystości. Fotografowali: Sylwia Podsiadło ze Starostwa, Rafał Stachurski z KSW, Przemysław Sadowski z Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka, Jadwiga Duda z KPW. W PCKZiU w Wieliczce był zorganizowany apel ku pamięci Edwarda Dembowskiego, patrona szkoły.
Następnie na zaproszenie wójta Gminy Gdów Zbigniewa Wojasa, delegacje udały się do Gdowa na obchody 179. rocznicy bitwy, która rozegrała się pod Gdowem 26.02.1846 r. Busem sfinansowanym przez Starostę do Gdowa udała się delegacja KPW. Dziękujemy Panu Staroście za współpracę. Zebrano się w Gdowie na cmentarzu parafialnym przed kopcem - mogiłę, w której spoczywa 154 powstańców poległych w bitwie pod Gdowem. W 1906 r. na kopcu ustawiono pomnik dłuta Wojciech Samek z Bochni. Na cokole pomnika stoi kamienny krzyż z napisem: „Boże Zbaw Polskę”. Pod krzyżem rzeźba młodej zranionej kobiety. U jej stóp na mieczu i wieńcu dębowym orzeł. To Matka Polska, jak biblijna Rachel opłakuje swych synów poległych za Ojczyznę. Na ścianach postumentu pomnika, na cokole z trzech stron granitowe tablice z napisami: „Rachel płacząca synów swoich i nie chciała się dać pocieszyć, iż ich nie masz. Poległym za Ojczyznę pod Gdowem 1846 -1906 r. R.J.P. SP MICHAŁ ROTTERMUND z PRZYBRODZA, dowódca oddziału powstańczego, pod Gdowem. Spokój jego duszy. Józef Siedlecki l.19 z Jankówki, Fryderyk Locher – Ritter, uczeń, syn zarządcy salin w Wieliczce, Alojzy Stefanides, uczeń, syn dyrektora salin, Edward Drozdowski, górnik, Wojciech Pilchowski, żeleźnik, Walenty Sturna, żeleżnik, Wojciech Małek, górnik, Janiszewski, górnik, Franciszek Camo, świeczny salinarny, Skawiński, Antoni Borowiec, świeczny salinarny i inni.” W 2020 r. władze Gminy Gdów odrestaurowały kopiec. Zebranych powitała Wioletta Chmiela, dyrektor Gminnego Centrum Kultury w Gdowie i wójt Gminy Gdów. Na prośbę Pani dyrektor wszyscy za poległych odmówili modlitwę „Wieczne odpoczywanie…”. Wartę honorową przy pomniku na mogile pełnili harcerze 2. Szczepu „Nadrabiańskiego” im. Szarych Szeregów z Marszowic pod kierownictwem Elżbiety Kowalik. Kolejno na szczyt kopca szły delegacje i składały kwiaty, znicze u stóp pomnika. W uroczystościach uczestniczyli przedstawiciele władz samorządowych, instytucji kulturalnych oraz organizacji społecznych. Obecni byli m.in.: starosta Roman Ptak, wicestarosta Ewa Ptasznik, radna Powiatu Wielickiego Edyta Trojańska-Urbanik, zastępca wójta Gminy Gdów Grzegorz Piętak, sekretarz Gminy Gdów Bożena Malarczyk i prezes Stowarzyszenia Historia i Tradycja, przewodnicząca Rady Gminy Gdów Dominika Linczowska, radny Gminy Gdów i sołtys Gdowa Zbigniew Gumułka, przewodnicząca Gminnego Związku Kółek i Organizacji Rolniczych Janina Chwajoł, dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej w Gdowie Maciej Gibała, Gdowski Uniwersytet Trzeciego Wieku oraz Stowarzyszenie Emerytów i Rencistów a z Gminy Wieliczka: Aneta Tracz i Kazimierz Hankus, prezes Kopalni Soli „Wieliczka” Marian Leśny z historyk Agnieszką Wolańską, członek KPW i delegacją górników pod kierunkiem Wiesława Wiewiórki, przedstawiciele Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce – Agnieszka Prytek i Jakub Strynowicz, delegacja Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”: Marta Borowiec, Jadwiga Duda, Halina i Marian Dyląg, Ewa Lelek, Zofia Prochwicz, Marian Sipióra, Janina Tańcula, Zbigniew Zając, Małgorzata Złomek. Podczas uroczystości obecni byli także uczniowie szkół z opiekunami: uczniowie Szkoły Podstawowej w Gdowie z Renatą Zawałą i Agatą Obrał, uczniowie Szkoły Podstawowej w Niegowici z Małgorzatą Wilkońską oraz uczniowie Zespołu Szkół w Gdowie z Beatą Popek. Wszyscy uczestnicy uroczystości u podnóża kopca wspólnie zaśpiewali „Jeszcze Polska nie zginęła”, po czym wykonano wspólne zdjęcie. Delegacja KPW udała się na znajdujący się w pobliżu grób Tadeusza Kuliga, dyrektora LO w Gdowie, który uczestniczył 22.02.2006 r. w 98 spotkaniu z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” pt. „W 160 rocznicę Rewolucji Krakowskiej w 1846 r.” z prelekcją pt. „Wydarzenia pod Gdowem 26.02.18946 roku”. Tekst prelekcji został przez niżej podpisaną opublikowany w zeszycie nr 43 „Biblioteczki Wielickiej”(2006). Po uroczystości na gdowskim cmentarzu udano się do Gminnego Centrum Kultury w Gdowie, gdzie wszyscy częstowali się porcjami sernika oraz napojami. Na estradzie wystąpili harcerze z Marszowic, którzy odczytali kalendarium wydarzeń w Gdowie w dniach 21-28 lutego 1846 roku z tekstu napisanego przez księdza Ludwika Kusionowicza, proboszcza gdowskiego, opublikowanego w prelekcji T. Kuliga ww. zeszycie „Biblioteczki Wielickiej”. Występ nagrodzono brawami. Biblioteka w Gdowie przygotowała wystawę publikacji o Powstaniu Krakowskim Podziękowaliśmy wójtowi Gminy Gdów za zorganizowanie uroczystości, gościnę i udaliśmy się w drogę powrotną do Wieliczki.
27.02. (czwartek) 2025 r. w Krakowie - Podgórzu o godz.12.00-tej na odrestaurowanym w 2024 r. starym cmentarzu podgórskim odbyła się uroczystość przy grobie Edwarda Dembowskiego i 28 powstańców krakowskich. Uroczystość prowadził Marcin Tatara, pełnomocnik Wojewody Małopolskiego ds. Integracji Środowisk Kombatanckich i Osób Represjonowanych. Przy grobie E. Dembowskiego stanął poczet sztandarowy Koła Wieliczka Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej: ze sztandarem Stanisław Dziedzic, przewodniczący Koła oraz przyboczni: Antoni Obrzud i Marian Sipóra, członkowie KPW. Modlitwę za powstańców krakowskich odmówił o. Jerzy Pająk, kapelan środowisk niepodległościowych. Powiedział m.in.: „W 179. rocznicę Powstania Krakowskiego wspominamy walkę naszych braci o odzyskanie niepodległości i o zmiany społeczno-polityczne. Wspominamy Edwarda Dembowskiego, niepodległościowego i rewolucyjnego działacza, filozofa i krytyka literackiego. Zginął 27 lutego 1846 r., trafiony austriacką kulą, gdy kroczył na czele patriotycznej procesji w Podgórzu. Wspominamy także Ludwika Mierosławskiego, porucznika powstania listopadowego, Karola Libelta, Kazimierza Skarżyńskiego, górników z kopalni soli w Wieliczce, uczestników słynnej procesji patriotyczno-religijnej. [...] Choć powstanie upadło, to jednak w sercach Polaków umocniła się wiara w odzyskanie niepodległości.” Na grobie E. Dembowskiego i 28 powstańców wiązanki kwiatów i znicze składali kolejno m.in.: dr hab. Filip Musiał, dyrektora Oddziału Krakowskiego Instytutu Pamięci Narodowej, Ewa Ptasznik, wicestarosta Powiatu Wielickiego i Tadeusz Luraniec, Kazimierz Hankus z Gminy Wieliczka, Małgorzata Janiec, przewodniczącą Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, z Zarządu i Rady Osiedla H. Sienkiewicza - W. Pola-A. Asnyka w Wieliczce: Dorota Stec- Fus, członek Zarządu i Maria Nawrot, sekretarz Rady Osiedla, członek KPW, delegacja KPW: Jadwiga Duda, Anna Kisiel, skarbnik, Hanna Kozioł, sekretarz, Zofia Prochwicz, członek. W tym roku w uroczystości zabrakło delegacji ze szkół noszących imię E. Dembowskiego. Wszyscy zaśpiewali hymn narodowy „Jeszcze Polska nie zginęła”, po czym wykonano wspólne zdjęcie przy grobie Edwarda Dembowskiego. Dziękuje Pani Beacie Kasperczyk za dokumentację fotograficzną wydarzenia. Burmistrzowi Miasta i Gminy Wieliczka Rafałowi Ślęczce dziękujemy za współpracę i zapewnienie nam transportu. Organizatorami wydarzenia byli: Wojewoda Małopolski Jan Krzysztof Klęczar i Muzeum Podgórza, oddział Muzeum Krakowa.
Opracowała Jadwiga Duda
